Er is al veel geschreven over brandveiligheid in de zorg. Dat is ook niet vreemd, gezien zorginstellingen zich aan strenge veiligheidsmaatregelen moeten houden. Ook zijn bewoners van zorginstellingen vaak minder wendbaar, en vragen daarom specifieke aandacht in gevallen van nood. In dit blog bespreken we tien best practices, waarmee u de veiligheid van uw cliënten/patiënten, medewerkers en bezoekers naar een hoger level kan brengen.
De best practices gaan in op de volgende thema's: voorbereid zijn op brand, rekening houden met de verschillende soorten bewoners, een brand melden en zoveel mogelijk beperken, vluchtroutes en nooduitgangen.
1.Breng de risico's in kaart met een RI&E of Stuurwiel Risicogestuurde Brandveiligheid
Het is belangrijk om de risico's van de instelling in kaart te brengen. Dit kunt u op verschillende manieren doen. Wij maken vooral gebruik van een Risico-inventarisatie en -evaluatie (kortweg: RI&E) om alle risico's en maatregelen met elkaar af te wegen. Neemt u een RI&E als basis voor uw veiligheidsplan? Dan zijn de risico's leidend en niet de budgetten! En dat is goed. Veiligheid in de zorg is immers meer dan een checklist afvinken.
In 2016 is er een nieuw model ontwikkeld, het Stuurwiel Risicogestuurde Brandveiligheid. Deze is speciaal gemaakt om alle risico's in de zorg, die met brandveiligheid te maken hebben, in kaart te brengen. Het model bevat de volgende factoren:
- Gebouw & inventaris
- Installatie & techniek
- Organisatie & beleid
- Omgeving & derden
- Medewerkers & gedrag
- Cliënt & patiënt
Met het Stuurwiel Risicogestuurde Brandveiligheid maakt u een eerste verkenning van uw organisatie. U zet de te verwachten risico’s en risicofactoren op een rij. Er zijn veel raakvlakken met het RI&E, al is het wel specifieker uitwerkt voor de zorgbranche. Laat u een RI&E maken? Dan adviseren wij u ook altijd om dit stuurwiel erbij te gebruiken.
Bron afbeelding: De Zorg Brandveilig
2. Oefen regelmatig ontruimingsoefeningen
Oefenen, oefenen en nog meer oefenen! Dit blijft een belangrijk onderdeel voor het behoud van de veiligheid. De theorie spreekt voor zich, maar de praktijk kan onverwachtse situaties opleveren. Door praktijkoefeningen weet u zeker dat u over voldoende capaciteit en vakkundigheid beschikt!
Biedt u ook opvang aan zelfredzame cliënten? Zorg dat deze cliënten de vluchtroutes kennen en weten hoe om te handelen in geval van nood. Slaat het noodlot toe, dan kunt u zich meer richten op de cliënten die (bijna) niet zelfredzaam zijn.
Wat zijn niet zelfredzame bewoners?
Dat zijn verstandelijk beperkten met een laag IQ. Of personen met fysieke klachten, waardoor ze zich moeilijk voort kunnen bewegen.
3. Verplaats patiënten horizontaal door het gebouw
Juist in de zorg hebben de afgelopen jaren forse bezuinigingen plaatsgevonden. Deze bezuinigingen resulteren vaak in een lage bezetting en een hoge werkdruk. Voor het dagelijkse werk kan dit zwaar belastend zijn. Maar, in het geval van brand kan het zelfs tot gevaarlijke situaties leiden.
Breekt er brand uit, dan kunt u met de beschikbare personeelsleden nooit alle bewoners buiten krijgen. Een oplossing is de bewoners en patiënten horizontaal te verplaatsen. Als de brand bijvoorbeeld uitbreekt aan de linkerkant van uw gebouw, verplaatst u de patiënten naar de rechterkant van het gebouw. Dit kan alleen wanneer er brandwerende scheidingen en compartimenten tussen de verschillende gebouwdelen zijn gemaakt.
Als pandeigenaar of BHV-team moet u daarnaast ook weten hoe u de brand klein kunt houden. Dit blog geeft hiervoor alvast een eerste aanzet.
4. Gebruik evacuatiestoelen voor een veilige verticale ontruiming
Als u alle cliënten, zo ver mogelijk van de brand, horizontaal heeft verplaatst, moeten ze uiteindelijk wel naar buiten. Een brandwerende scheiding kan de brand voor een uur tegenhouden. Daarna zal de wering bezwijken en moeten de cliënten alsnog verplaatst worden.
De makkelijkste manier om cliënten verticaal te verplaatsen, is met evacuatiestoelen. Door regelmatig met deze matrassen te oefenen, heeft u een veilige methode in handen. Klik hier als u meer wilt weten over evacuatiestoelen voor rolstoelgebruikers.
Het onderstaande filmpje geeft een duidelijk beeld van deze verticale ontruimingsmethode:
5. Breng handmelders in uw zorginstelling op de juiste plaats aan
De kans is groot dat uw cliënten in een rolstoel zitten of slecht ter been zijn. Zorg er daarom voor dat handmelders voor deze mensen eenvoudig te bereiken zijn. Voorkom verwarring en verwijder wandversiering rondom een handmelder, zodat deze ook op de tast makkelijk gevonden kunnen worden.
En heeft u de handmelders al op de goede hoogte hangen? Volgens NEN-2535 moeten de handmelders op een hoogte van tussen de 0,9-1,5 meter bevestigd zijn.
Stel slechtzienden en blinden ook op de hoogte van de verschillende brandmelders! Het is verstandig om dit ook enkele keren te oefenen, zodat ze precies weten hoe een brandmelder werkt.
Let op! In de psychiatrie is er vaak meer maatwerk nodig. Dit kunt u met de brandweer afstemmen. Denk bijvoorbeeld aan handmelders in de verpleegpost, en niet in de gang of slow-whoops die pas aangaan nadat twee melders in dezelfde lus zijn geactiveerd.
6. Schaf speciale alarmeringsvoorzieningen voor doven en slechthorenden aan
Zijn de doven en slechthorenden in uw zorginstelling zelfredzaam? Dan kunnen deze mensen gerust zelf het ontruimingsplan volgen. Maar hoe zorgt u ervoor dat deze mensen midden in de nacht ook een alarmsignaal krijgen?
Hiervoor is een speciaal systeem ontwikkeld. Dit systeem gaat af wanneer er 30 seconden lang een geluidsniveau van minimaal 65 decibel afgaat. Vervolgens gaat er een flitsalarm aan of een trilalarm af. Op deze manier kunt u ook deze mensen op tijd waarschuwen. Klik hier als u meer wilt lezen over deze oplossing.
7. Hou de brand zoveel mogelijk op één plek in uw zorginstelling
Er breekt toch brand uit! En nu? Zoals al eerder gezegd, is er niet altijd personeel genoeg om iedereen naar buiten te brengen, waardoor de bewoners horizontaal verplaatst worden. Om het andere deel op dezelfde verdieping tijdelijk veilig te maken, kunt u een paar maatregelen nemen:
- Sprinklers: dit zijn blussers die aangaan bij brand. Op deze manier wordt het vuur snel onder controle gehouden;
- Compartimentering: plaats brandwerende deuren tussen de verschillende delen op uw verdieping. Deze deuren houden brand en rook tegen voor een bepaalde tijd;
- Watermistsystemen: gaan aan bij brand en onder hoge druk worden kleine waterdruppels gevormd;
- Maar denk ook aan een goed getrainde BHV-organisatie die een brand klein weet te houden, door deuren en ramen te sluiten.
8. Stem vluchtroute af op bewoners met speciale behoeften
Zijn u vluchtgangen breed genoeg? Deze moeten minimaal 1,30 meter zijn. Anders is het onmogelijk om bewoners te assisteren. Verder moeten de trappen en gangen op elk moment van de dag vrij zijn van obstakels! Welke andere maatregelen kunt u nemen?
- Antislipvloeren om te voorkomen dat cliënten in alle haast uitglijden;
- Ribbels in vloeren zodat blinden de nooduitgang kunnen vinden;
- Witte markeringen voor slechtzienden (bijvoorbeeld bij trappen);
- Doorlopende leuningen;
- Evacuatiestoelen (die ik al eerder noemde bij best practise 4).
9. Maak de noodverlichting ook geschikt voor slechtzienden
U kent het wel, het is donker en ineens komt er auto met felle lichten op u af. Tijdelijk bent u verblind en gedesoriënteerd. Dit kunnen uw cliënten ook hebben met noodverlichting. De ruimtes met noodverlichting mogen daarom niet een te sterke overgang van licht naar donker hebben.
Is uw noodverlichting geschikt voor slechtzienden? Controleer het een keer bij een oefening. Doe de lichten uit en kijk waar bewoners problemen ervaren, zodat u brandveilige aanpassingen kunt maken.
10. Zorg voor speciale deurvoorzieningen
Hoe frustrerend is het wanneer u een deur niet open krijgt? Bij brand kan dat meer dan frustrerend zijn. Voorkom dat er door zulke situaties paniek uitbreekt. Is er nood? Assisteer bij nooddeuren of maak het zo eenvoudig mogelijk om deze deuren te opnemen. Neem de maatregelen die u neemt ook op in het ontruimingsplan. En controleer bij oefeningen of de deurvoorzieningen uw bewoners hinderen!
Denk ook hier aan de slechtzienden, die misschien de knop van de deur niet kunnen vinden. Zorg voor duidelijke kleurverschillen!
Let op! In de psychiatrie is er soms meer maatwerk nodig, bijvoorbeeld omdat cliënten willen ontsnappen als er geen brand is. Bespreek deze situaties, met mogelijke oplossingen, uitvoerig bij het opstellen van een RI&E en ontruimingsplan.
Heeft u andere best practices die relevant zijn voor de zorg? Deel ze dan gerust in comments!
